MENŞE ADI- MAHREÇ İŞARETİ- GELENEKSEL ÜRÜN ADI KORUMASI
6769 sayılı SINAİ MÜLKİYET KANUNU çerçevesinde;
Coğrafi işaretler ve geleneksel ürün adlarının bu Kanun hükümlerine uygun olarak tescil edilmiş olduğunu gösteren ve Kurum tarafından oluşturulan; tescil edildiği adla birlikte ürün veya ambalajı üzerinde kullanılan ya da niteliği gereği ürünün kendisi veya ambalajı üzerinde kullanılamadığı durumlarda kolayca görülebilecek şekilde hak sahibi kullanıcılar tarafından uygulanan ve coğrafi işaretler bakımından kullanılması zorunlu olan işareti tanımlamaktadır.
Doğal ve beşerî unsurların bir araya gelmesi sonucu gıda, tarım, maden, el sanatları ürünleri ve sanayi ürünlerinden kanunen uygun şartlar taşıyanların tescil edilmesi şartıyla, coğrafi işaret veya geleneksel ürün adı korumasından yararlanabilmektedir.
Menşe adı, mahreç işareti ve geleneksel ürün adı olarak tanımlanmaktadır;
Coğrafi işaret; belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri bakımından kökenin bulunduğu yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş ürünü gösteren işarettir.
Coğrafi işaretler, aşağıda belirtilen özelliklerine göre menşe adı ya da mahreç işareti olarak tescil edilir:
Coğrafi İşaret Tescili niteliği, tanınmışlığı, bilinirliği ve diğer üretime yönelik özellikleri ve ürün özellikleri ile bir alan, yöre, bölge veya ülkeye özgü, ilgili alan, yöre, bölge veya ülkeyle birlikte anılan işaretler olarak tanımlanmaktadır.
Coğrafi işaretler, alan, yöre, bölge ve ülkeye göre ürün özellikleri ve üretime yönelik özellikleri doğrultusunda 2 ana başlıkta açıklanmaktadır.
Bunlar ;
– menşe adı
– mahreç işaretidir.
Menşe Adı;
* Coğrafi sınırları belirli bir yöre, alan, bölge veya çok özel durumlarda ülke orijin ise ,
* Ürünün niteliği, tanınmışlığı, bilinirliği ve tüm özellikleri coğrafi sınırları belli yöre, alan, bölge veya ülke ve bu yöre, alan, bölgeye özgün doğa ve beşeri özelliklerden kaynaklanıyor ise
* Özellikleri ve niteliklerin sağlanması için üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinin tamamının kaynak olan yöre, alan veya bölge sınırları içinde yapılması durumunda “menşe adı” olarak işaretlenmektedir.
Mahreç İşareti;
* Coğrafi sınırları belirlenmiş bir yöre, alan veya bölge orijin ise,
* Niteliği, ünü ve özellikleri ile ilgili bölge, yöre ve alan ile özdeşleşmiş ise,
* Özellikleri ve niteliklerin sağlanması için üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinden en az bir tanesinin kaynak olan yöre, alan veya bölge sınırları içinde yapılması durumunda “mahreç işareti” olarak tanımlanmaktadır.
Genel olarak tanımlarsak, Coğrafi işaret ürünün coğrafi kaynağını/orijinini gösteren ya da niteliğini oluşturan veya üretiminde kullanılan bir unsur, madde, motif, malzeme ya da usul sebebiyle sınırları belli bir alana, yöreye ya da çok özel durumlarda bir ülkeyle birlikte anılması ile o ürüne karşı talep artışı ve güvenli bir ürün olarak kabul edilmesini sağlayan bir işarettir demek doğru olacaktır.
Bir yörenin, alanın, bölgenin veya ülkenin herhangi bir ürünü; örneğin meyvesi, taşı, madeni, yemeği, bitkisi, balı, halısı, kilimi, kumaşı, çinisi, ağacı vb. diğer yöre, alan, bölge veya ülkelerdeki benzerlerinden farklı olabilmekte ve ün kazanarak ilgili bölge, alan, yöre veya ülke ile birlikte anılabilmektedir.
Ürünlerin tanınmışlığı, bilinirliğinin ilgili yöre, bölge, alan veya ülke ile özdeşlemiş olması, ürüne karşı tüketicinin kalite ve güven duygusunu arttırmaktadır. Ticari faaliyetlerde ilgili ürün diğerler benzerlerinden sınırları belli bir bölge, alan, yöre ve ülkeye orjinleşmesinden dolayı tercih sıralarında yukarılarda olmaktadır.
Bu şekilde kalite ve güven unsuru olarak karşımıza çıkan coğrafi işaretlerin de tescillenmesi önemlidir.
Coğrafi İşaretler tanımında belirtildiği üzere hali hazırda ünlenmiş, tanınmış olmalarına karşın neden tescil gerekmektedir dersek bu soruya Coğrafi İşaret Tescilinin Amaçları başlığı ile cevap vermek uygun olacaktır.
Coğrafi İşaret Tescilinin Temel Amaçları :
– Coğrafi işarete konu ürünün tüketici nazarında kalite ve güven unsurlarını kaybetmemesi için kalitesinin korunması ve standart üretiminin sağlanması
ve
– Coğrafi işarete konu olan ürünü üreten üreticilerin tescil haklarından yararlanmasının sağlanmasıdır.
555 Sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’ye göre coğrafi işaret başvurularını;
a) Ürünün üreticisi olan gerçek veya tüzel kişiler,
b) Tüketici dernekleri,
c) Konu ve coğrafi yöre ile ilgili kamu kuruluşlar yapabilirler.
